Jeziora zajmują znaczną powierzchnię terenu gminy. Największym z nich jest Jezioro Budziszewskie (177,14 ha) – typowo rynnowe jezioro o maksymalnej głębokości 14 m, długości 4.600 m i maksymalnej szerokości 520 m. Długość linii brzegowej wynosi 9.700 m, brzegi porośnięte są wąskim pasem trzcin. Poza Jeziorem Budziszewskim w gminie znajduje się również siedem innych: Rogozińskie (148,20 ha), Prusieckie (72,65 ha), Nienawi-skie Duże (29,65 ha). Czarne (24,76 ha), Małe (lub Wydarte, 16,45 ha), Boguniewskie (9,65 ha) i Nienawiskie Małe (6,21 ha). W 2016 przeprowadzono badania stanu jakości wód Jeziora Budziszewskiego i Je-ziora Rogozińskiego oraz przepływającej przez nie rzeki Małej Wełny. Badania przeprowadził Zakład Ochrony Wód Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poniżej przedstawione zostały wyniki tych badań. Rzeka Mała Wełna przepływa przez tereny rolnicze, narażona jest na dopływ zanieczyszczeń obszarowych z pól uprawnych, przede wszystkim wysokich ładunków związków biogennych, powodujących eutrofizację wód. Dodatkowym czynnikiem jest położenie w jej pobliżu kilku większych miejscowości (Łubowo, Kiszkowo, Działyń, Kłecko, Skoki, Rogoźno), stanowiących potencjalne źródło dopływu zanieczyszczeń punkto-wych. Z dostarczonych próbek wody, pobranych z rzeki i położonych w jej biegu jezior, 29 września 2016 r. wynika, że rzeczywiście wody te należą do przeżyźnionych, hipertroficznych. Badania przeprowadzono na kilku stanowiskach badawczych, zlokalizowanych mw następujących miejscach, uszeregowanych zgodnie z kierunkiem przepływu wody: Mata Wełna powyżej Jeziora Budziszewskieeo Woda Małej Wełny dopływającej do Jeziora Budziszewskiego charakteryzuje się wysoką żyznością. Wartości sestonu (zawiesin ogólnych), azotu amonowego, azotu Kjeldahla, fosforanów rozpuszczonych i fosforu ogólnego wykraczają poza normy dla dobrego stanu ekologicznego. Świadczy to o zanieczyszczaniu Małej Wełny niedostatecznie oczyszczonymi ściekami, dopływającymi na odcinku między Jeziorem Rościńskim a Jeziorem Budziszewskim. Stężenie chlorofilu-a jest podwyższone, jednak znacznie niższe niż w badanych jeziorach. Niesiony z wodami rzecznymi fitoplankton pochodzi głównie z Jeziora Rościńskiego, gdyż dominują w nim gatunki typowo jeziorne. Jest on bardzo zróżnicowany pod względem taksonomicznym, a jednocześnie niezbyt liczny, co wskazuje na dość dobry stan tego je-ziora. W jego składzie dominują centryczne okrzemki i drobne zielenice, z widocznym udziałem złotowiciowców, typowe dla niezbyt żyznych jezior eutroficznych. Skład ten wpłynął na dość wysoką wartość indeksu planktonowego IFPL 0,52, który wskazuje na umiarkowany stan ekologiczny rzeki. W składzie fitoplanktonu obecny jest jednak również Planktothrix agardii z sinic. Intensywnie namnaźa się on w Jeziorze Budziszewskim, przyjmującym wody Małej Wełny.
Jezioro Budziszewskie
Jest to stosunkowo duże jezioro rynnowe, o powierzchni 163 ha, głębokości maksy-malnej 14 m i gł. średniej 4,8 m. Znajduje się ono pod bezpośrednim wpływem przepły-wającej przez nie rzeki Małej Wełny, o bardzo żyznych wodach. Oprócz ścieków i zanie-czyszczeń z pól niesie ona również wodę z kompleksu stawów rybnych pod Skokami, co negatywnie oddziałuje na jakość wód jeziornych głównie w okresie jesiennym, w trakcie spuszczania wody i odłowu ryb. Wszystkie te czynniki spowodowały silną eutrofizację je-ziora. Objawia się ona wysokimi stężeniami związków biogennych oraz sinicowymi zakwi-tami wody. Stężenie azotu ogólnego rośnie wzdłuż osi podłużnej jeziora, co związane jest z jednej strony ze zwiększaniem się stężeń azotu amonowego, wydzielanego z odtlenio-nego dna, z drugiej strony – z rosnącym stężeniem azotu organicznego, spowodowanym namnażaniem się sinic planktonowych oraz przyżyciowym wydzielaniem produktów przemiany materii przez mikroorganizmy. Na procesy te rzutują silnie osady denne, które bogate są w materię organiczną produkowaną przez fitoplankton jeziorny, ale również nanoszoną w dużych ilościach każdej jesieni w trakcie spuszczania wody ze stawów ryb-nych. Ponieważ jest to jezioro stratyfikowane termicznie, stężenie azotu ogólnego w jego wodach nie powinno przekraczać 1,5 mg N/l. Na wszystkich stanowiskach w obrębie Jezio-ra Budziszewskiego stężenie to nie mieściło się więc w dobrym stanie ekologicznym, a w pobliżu wypływu przekraczało normy dla II klasy jakości wód ok. 3- krotnie. Również stę-żenie fosforu należało do bardzo wysokich. Wprawdzie w stosunku do stężenia w dopły-wającej Małej Wełnie uległo ono w jeziorze obniżeniu (wskutek wykorzystywania przez fitoplankton), to jednak nadal mieściło się w przedziale 0,214-0,242 mg P/l, przekraczając 3-krotnie normę dla dobrego stanu ekologicznego, wynoszącą 0,080 mg P/l.
Przewodnictwo elektrolityczne, informujące o stężeniu jonów soli rozpuszczalnych w wodzie, zmniejsza się wzdłuż osi podłużnej jeziora z 536 do 531 jiS/cm, co wskazuje na ich pobieranie przez fitoplankton, rozwijający się w toni wodnej. Wartości te są nadal stosunkowo wysokie, wskazując na zaawansowany stan trofii, jednak mieszczą się w normie dla dobrego stanu ekologicznego. Odczyn wody jest zasadowy, świadcząc o intensywnym wykorzystywaniu nie tylko wolnego dwutlenku węgla, ale również kwaśnych węglanów w procesie produkcji pierwotnej fitoplanktonu. Wobec obecności wysokich stężeń mineralnych frakcji azotu i fosforu w jeziorze, to właśnie węgiel mineralny jest czynnikiem ograniczającym wielkość produkcji pierwotnej. Stymuluje to rozwój sinic, które wykształciły przystosowania do korzystania z CO2, pochodzącego z kwaśnych węglanów.
O wielkości biomasy wytwarzanego fitoplanktonu mówi stężenie chlorofilu-a oraz zawartość sestonu, czyli zawiesiny organizmów w toni wodnej. Obydwa te wskaźniki wykazują bardzo wysokie wartości. Stężenie chlorofilu-a rośnie wzdłuż osi podłużnej jeziora, co mo-że sugerować dodatkowe zasilanie toni wodnej w biogeny z osadów dennych. Nie wykluczony jest również dopływ zanieczyszczeń z brzegu – z ośrodków wypoczynkowych lub zabudowań wiejskich. Wysokie wartości stężeń chlorofilu-a w jeziorze wskazują na zły stan ekologiczny jeziora (V klasa jakości). Potwierdza to dominacja sinic w składzie gatunkowym fitoplanktonu oraz dominujący gatunek Planktothrix agardhii, znany z wydzielania do wody bardzo niebezpiecznych toksyn. W myśl Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2011 r. (Dz.U. 258, Poz. 1549) jezioro to powinno być wyłączone z rekreacyjnego użytkowania, ze względu na zagrożenie dla zdrowia ludzi.
Mała Wełna miedzy Jeziorem Budziszewskim a Jeziorem Rogozińskim
Z Jeziora Budziszewskiego wypływa bardzo żyzna woda, o czym świadczą wysokie stężenia azotu ogólnego wynoszące 3,77 mg N/l i fosforu ogólnego – 1,121 mg P/l. Woda ta zawiera bardzo dużo organicznej zawiesiny (seston 22,8 mg s.m./l), stanowiącej głównie fitoplankton, rozwijający się w jeziorze (chlorofil-a 110 jxg/l). W trakcie przepływu wody do mostu Szulca (3 km biegu rzeki) zachodzi bardzo intensywny proces jej samooczyszczania. Kręty bieg rzeki spowalnia jej nurt, dzięki czemu zawiesiny są łatwo zatrzymywane na ro-snących w rzece makrofitach, odfiltrowywane są przez faunę bezkręgowców naroślinnych i bentosowych rozkładane przez bakterie i grzyby wodne. Potwierdzeniem tego jest silne obniżenie (o połowę) wartości chlorofilu-a oraz sestonu. Jednocześnie bardzo silnie zmniejsza się stężenie fosforanów i fosforu ogólnego (prawie 4-krotnie) oraz nieznacznie stężenie azotu ogólnego. Ponieważ Mała Wełna do ujścia do Jeziora Rogozińskiego ma do pokonania jeszcze odległość ok. 1 km, jakość jej wód ulega tam dalszej poprawie. Z po-wyższego wynika, że odcinek rzeki między jeziorami spełnia bardzo ważną rolę ochronną dla niżej położonego Jeziora Rogozińskiego przed napływem sinic z Jeziora Budziszewskiego. Należy więc zachować obecny stan koryta rzecznego i żyjące w nim organizmy, gdyż ich usunięcie i udrożnienie przepływu spowoduje napływ dużego ładunku materii organicznej w postaci fitoplanktonu sinicowego oraz związków biogennych, szczególnie fosforu. W trakcie prac melioracyjnych na rzece doszłoby również do silnego zmętnienia wody osadami znajdującymi się w korycie i wniesienie z wodą rzeczną tego ładunku do Jeziora Rogozińskiego. Mogłoby to spowodować gwałtowne zużycie tlenu w części wlotowej Małej Wełny do jeziora i doprowadzić nawet do śnięcia ryb.
Jezioro Rogozińskie
Pomimo pozytywnych zmian jakości wody w trakcie jej przepływu z Jeziora Budzi-szewskiego, jest ona nadal złej jakości, o czym świadczy wysokie stężenie chlorofilu oraz zdominowanie fitoplanktonu przez sinice. Stężenia fosforu rozpuszczonego i ogólnego obniżone w rzece, ulegają silnemu zwiększeniu już w płytkiej początkowej części jeziora. Wysoka temperatura sprzyja szybkiej mineralizacji materii organicznej w osadach dennych i odtlenieniu głębszych jego warstw, co prowadzi do wydzielania fosforu do toni wodnej. W trakcie przepływu wody przez jezioro dochodzi do ponownego, stopniowego obniżenia tych wskaźników, w wyniku ich pobierania przez fitoplankton. Stężenie chlorofilu-a, będącego miarą biomasy fitoplanktonu, również obniża się wzdłuż długiej osi jeziora, wskazując na rolę Małej Wełny jako najważniejszego źródła zanieczyszczenia jeziora. Zapewne drugim, ale również bardzo istotnym źródłem biogenów, są osady denne jeziora. Tzw. zasila-nie wewnętrzne jeziora z osadów dennych ma szczególnie ważne znaczenie w okresie letnim, kiedy wysoka temperatura wód sprzyja nagrzewaniu się osadów i szybkiej mineralizacji zawartej w nich materii organicznej. W tym czasie zwykle maleje wpływ zasilanie ze zlewni, gdyż zmniejsza się wymywanie z gleb (obecność szaty roślinnej na polach) oraz natężenie przepływu wody w rzece.
Bardzo wysokie stężenia chlorofilu-a w jeziorze oraz skład fitoplanktonu zdominowanego przez sinice, wskazują na zły stan ekologiczny Jeziora Rogozińskiego. Potwierdzają to stężenia azotu i fosforu ogólnego, które ok. 2-krotnie przekraczają wartości przewidziane dla stanu dobrego.
Sieć rzeczna na terenie gminy ma łączną długość 59 km, w tym na długości 10 km przepływa przez jeziora. Największą rzeką jest Wełna, przepływająca przez gminę na obszarze 29 km, zmieniając się stopniowo z rzeki nizinnej w rzekę o charakterze górskim. Inne rzeki: Mała Wełna, Flinta, Struga Sokołowska, Rudka.
Stan czystości rzek występujących na terenie gminy Rogoźno kontroluje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. Wyniki prowadzonych badań jakości wód z 2014 roku przedstawiono poniżej.
Rzeka Wełna
Stan ekologiczny rzeki był słaby. Przyczyną takiej oceny był element biologiczny – fitobentos. Ocenę potwierdziły elementy fizykochemiczne: BZTs, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny, które przekraczały wartości graniczne dla stanu dobrego. Stwierdzono niespełnianie wymagań postawionych obszarom ochroniony Flinta
Wody rzeki Flinty zaliczono do wód o umiarkowanym stanie ekologicznym. Podstawą takiej oceny był element biologiczny – fitobentos. Wody nie spełniały wymagań, określonych dla obszarów chronionych; przypisano im zły stan.
Największe punktowe źródło zagrożenia dla wód stanowi miejscowość Ryczywół.
Struga Sokołowska
Stan ekologiczny wód określono jako umiarkowany, mimo bardzo dobrego stanu badanego elementu biologicznego – fitobentosu. O takiej ocenie zadecydowały elementy fizyko-chemiczne: ogólny węgiel organiczny, azot Kjeldahla. Konsekwencją oceny stanu ekologicznego jest przypisanie wodom złego stanu. Dla wód Strugi Sokołowskiej nie zostały spełnione wymagania dla obszarów chronionych Rudka
Badania wskazały na osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego. Zadecydował o tym element biologiczny – fitobentos. Wobec braku oceny stanu chemicznego nie można ocenić stanu wód.
Gospodarka wodnościekowa na terenie Gminy Rogoźno
Od wielu lat priorytetem w działaniach samorządu lokalnego było podejmowanie działań zmierzających do uporządkowania gospodarki ściekowej w gminie.
Podjęte przez Gminę Rogoźno zadanie związane z budową kanalizacji sanitarnej dla aglomeracji Rogoźna okazało się zadaniem niezwykle trudnym. Inwestycje służące ochro-nie środowiska są bardzo kosztowne i przerastają możliwości finansowe samorządów. Brak środków w budżetach gmin oraz ograniczony, szczególnie w pierwszym okresie funkcjonowania odrodzonych samorządów, dostęp do środków pomocowych, spowodował, że ambitne plany i zamierzenia należało weryfikować i dzielić na etapy. Pomimo trudności Gmina podejmowała działania zmierzające do osiągnięcia celu. Przedsięwzięcie zrealizowano w czterech etapach, zakończenie pierwszego etapu nastąpiło w 2003r, natomiast ostatniego w roku 2013. Łącznie w okresie realizacji w/w inwestycji Gmina Rogoźno wybudowała nowoczesną oczyszczalnię ścieków, blisko 55 km sieci kanalizacji sanitarnej oraz prawie 1300 przyłączy. Przybliżona łączna wartość zrealizowanych inwestycji wyniosła około 54,85 min zł. Finalny efekt realizacji ostatniego etapu inwestycji to możliwość podłączenia do sieci kanalizacyjnej budynków zamieszkałych przez ponad 3500 mieszkańców.
Według danych na dzień 31.12.2015 r. łączna liczba umów zawartych na odprowadzanie ścieków do nowej kanalizacji wynosiła 607 i obejmowała 2874 użytkowników, co stanowi 81,72% przewidywanej liczby użytkowników sieci, określonej we wniosku na do-finansowanie. W latach 2016-2017 szczególnie zaakcentowana została kwestia kontroli częstotliwości opróżniania zbiorników bezodpływowych. Jest to kolejny po wybudowaniu i uruchomieniu systemu zbiorczego odbioru i oczyszczania ścieków, etap działań zmierzających do poprawy jakości wód powierzchniowych oraz ogólnego stanu środowiska. Jednym z powodów wzmożenia aktywności w tym zakresie było silne skażenie wód jeziora Nienawiszcz Mały, którego skutki udało się zneutralizować jednak wymagało to kosztownej rekultywacji. Jako główną przyczynę skażenia wskazuje się zrzut ścieków bytowych. W konsekwencji powyższego wdrażany jest ścisły monitoring bilansu wodnościekowego na terenie gminy. Obszary nie posiadające dostępu do kanalizacji sanitarnej zostały objęte programem kontroli częstotliwości opróżniania zbiorników na nieczystości ciekłe prowadzonej przez straż miejską. W roku 2016 przeprowadzono kontrolę w miejscowościach: Biniewo, Boguniewo, Nienawiszcz, Nienawiszcz działki rekreacyjne I i II, Słomowo, Szczyt-no, Nowy Młyn, Budziszewko – ośrodek wypoczynkowy Orsa. Ponadto rozpoczęto kontro-le w miejscowościach – Budziszewko, Studzienice i Pruśce. Przeprowadzone kontrole przyniosły wymierne skutki, na punkcie zlewnym ścieków, odnotowano wyraźny wzrost ilości dowożonych ścieków. Kontrole będą ponawiane.
W celu poprawy stanu gospodarki wodnościekowej oraz wsparcia mieszkańców w modernizacji istniejących i budowie nowych urządzeń, przyjęto uchwałę nr XLIII/410/2017 z dnia 14 lipca 2017 r, w sprawie zasad udzielania dotacji celowej na dofinansowanie części kosztów budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Rogoźno. Nabór na dofinansowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków odbywa się w trybie ciągłym. W roku 2017 złożono 35 wniosków, z których zrealizowano 23 na łączną kwotę dofinansowania w wysokości 63 468,96 zł. W roku 2018 do końca kwietnia złożono 27 wniosków.
Na fali szeroko zakrojonych działań w zakresie czystości wód podjęto również per-spektywiczne prace nad ustaleniem stanu faktycznego, przyczyn oraz potencjalnych kierunków działań w sprawie rekultywacji jezior Rogozińskiego i Budziszewskiego oraz rzeki małej Wełny. W ramach podjętych czynności przeprowadzono badania laboratoryjne wód, w wyniku których ustalono silne zanieczyszczenie biogenami. W poszukiwaniu me-tod rozwiązania problemu czystości jezior nawiązano współpracę ze środowiskami naukowo akademickimi specjalizującymi się w tej tematyce. Istotnym czynnikiem mającym wpływ na zakres działań jest fakt, że jeziora jak i rzeka nie są własnością gminy, zatem ograniczone są też możliwości bezpośredniego odziaływania na ich stan. Nie mniej stan czystości wód jest niezmiernie istotny dla samorządu gminy.
Kolejnym etapem prac zmierzających do poprawy stanu czystości jezior jest podjęcie za zgodą organów właścicielskich działań mających na celu rekultywację zdegradowanych zbiorników. W dniu 29 grudnia 2017 r. Marszałek Województwa Wielkopolskiego na wniosek Gminy Rogoźno wydał pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie do wód powierzchniowych Jeziora Budziszewskiego i Jeziora Rogozińskiego substancji hamujących rozwój glonów. W ostatnim czasie wykonany został podwójny zabieg mobilnej aeracji pulweryzacyjnej z precyzyjną inaktywacją fosforu na powierzchni obu jezior przy użyciu chlorku magnezu. W kolejnych etapach rekultywacji jezior uruchomiona zostanie stała strefa inaktywacji fosforu na dnie obu jezior położona na głębokości powyżej 5 m za pomocą preparatu SINOBENT, nastąpi również intensywne zarybianie zbiornika naryb-kiem szczupaka, sandacza i suma oraz uruchomiony zostanie aerator pulweryzacyjny na Jeziorze Rogoźno. Zabiegi rekultywacyjne będą wykonywane zgodnie z harmonogramem prac określonym w pozwoleniu wodnoprawnym do końca 2020 roku. Celem prowadzonych działań rekultywacyjnych zbiorników wodnych jest przede wszystkim poprawa jakości wód Jeziora Rogozińskiego i Jeziora Budziszewskiego oraz przywrócenie dawnych ich cech użytkowych i przyrodniczych poprzez ograniczenie ich widocznych skutków degradacji. Osiągnięty efekt przyczyni się do wzrostu atrakcyjności turystycznej akwenów i stworzy warunki do wypoczynku i rybołówstwa, bowiem dodatkowym efektem stanie się poprawa warunków bytowania ichtiofauny zamieszkującej jeziora. Pan radny Sebastian Kupidura zapytał, kto zarybiał jezioro?
Pan burmistrz Roman Szuberski poinformował radnych, że zarybianie nastąpiło z urzędu, natomiast metoda zarybienia została określona w decyzji środowiskowej.
Pan radny Janus zapytał, jaki koszt był tego zarybienia? Pan Szuberski poinformował, że za kwotę ok 27 tys zł wpuszczono 37 tys sztuk szczupaka. Pan radny Paweł Wojciechowski zapytał, czy zostały już wykonane próbki czystości wody ? Pani burmistrz Tomaszewska, powiedziała, że próbki takie wykonywane są krótko przed sezonem.
Radni dyskutowali nad problemem przepławki i jazu. Pan burmistrz powiedział, że w związku z przyjętym porozumieniem z Wodami Polskimi będzie ten temat rozwiązywany.
Źródło: Protokoły z posiedzeń Komisji Gospodarki, Finansów i Rolnictwa: PROTOKÓŁ nr 39/2018 z posiedzenia Komisji Gospodarki Finansów i Rolnictwa Rady Miejskiej w Rogoźnie odbytego w dniu 28 maja 2018 roku o godz. 16:15 w sali Urzędu Miejskiego w Rogoźnie
0 komentarzy