Mając na uwadze przepisy ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2008 Nr 199 poz. 1227) oraz przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880) a także Art. 5, Art.31, Art. 63, Art.74 i Art., 86 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, działając zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 lipca 2014r. o petycjach (Dz.U. 2014 poz. 1195), w interesie podmiotu wnoszącego petycję oraz w interesie publicznym wnosimy o podjęcie poniżej opisanych działań w koordynacji z innymi instytucjami w celu przywrócenia ciągłości biologicznej i morfologicznej rzek Wełny, Flinty oraz Małej Wełny.
Z autorskich badań terenowych wynika, że w obecnym stanie lokalizacji MEW oraz innych urządzeń piętrzących na rzece Wełnie, ich oddziaływanie nie tylko wpływa na ograniczenie ciągłości rzeki, ale szczególnie istotnie kształtuje warunki fizyczno-chemiczne wody. Zmiany termiki przez zbiorniki zaporowe i same hydrozespoły skutkują bardziej lub mniej gwałtownym ograniczeniem zakresu przestrzennego siedlisk wybranych gatunków ichtiofauny i roślinności wodnej. Wpływają szczególnie na zwiększony rozwój fitoplanktonu i dalsze ograniczenie dogodnych warunków dla ciągłości występowania cennych biocenoz w rzece i możliwości jej naturalnego samooczyszczania. Tym samym zostaje uruchomiony proces swoistej grupy czynników wpływających na dalsze pogorszenie warunków jakości wody i przemianę ze stanu czystowodnego (preferowanego z wielu względów, także rekreacyjnych), do stanu mętnowodnego zdominowanego przez fitoplankton i pozbawionego charakterystycznej roślinności wodnej
Maciej Gąbka, Emilia Jakubas, Diagnoza stanu środowiska przyrodniczego w obszarze Natura 2000 „Dolina Wełny” wraz z określeniem wytycznych do zastosowania w praktyce, 2013
Na podstawie obserwacji mieszkańców, stowarzyszeń oraz naukowców wnioskujemy o wykonanie następujących czynności w celu poprawy ciągłości rzeki jako korytarza ekologicznego:
- Dotyczy obszaru – Nazwa i Kod JCWP: Rzeka Wełna od Dopływu poniżej Jez. Łęgowo do ujścia, RW60002418699.
Wnioskujemy o modyfikację urządzenia hydrotechnicznego na rzece Wełnie stanowiące barierę dla migracji ryb – Małej Elektrowni Wodnej (MEW) w Jaraczu zainstalowanej na działce 358/2, obręb Jaracz gm. Rogoźno, lokalizacja w geodezyjnym układzie odniesienia PL-ETRF2000: X:5842708,57; Y:6424617,61. Z wydanego pozwolenie wodnoprawne z 5 stycznia 2021 r (znak: P0.ZUZ.4.4210.681m.2020.KP) wynika, że zainstalowana MEW nie posiada przepławki i uniemożliwia migrację ryb.
Niski stan wody w miesiącach letnich prowadzi do pulsacyjnej pracy ww. MEW a to z kolei, może spowodować niespełnienie wymaganego przepływu nienaruszalnego (Qn=1,0m3) oraz przerwanie ciągłości ekologicznej rzeki Wełny. Powoduje to, że poniżej elektrowni poziom wody waha się w niektórych miejscach ponad 1 metr i czasem przez wiele godzin następuje osuszanie znacznej powierzchni koryta rzeki, niszczenie tarlisk ryb będących pod ochroną, osuszanie korzeni nabrzeżnych drzew i osuszanie wielu cennych roślin w korycie rzeki także będących pod ochroną.
Falowe działanie elektrowni ma negatywny wpływ na ichitiofaunę oraz roślinność rzeki na wiele kilometrów poniżej elektrowni – powoduje przy i tak bardzo niskich poziomach wody na rzece Wełnie wahania sięgające około 80 cm 2 km poniżej elektrowni będącego obszarem tarła ryb łososiowatych.
Na całym odcinku miedzy MEW w Jaraczu a ujściem Flinty w lipcu i sierpniu 2021 r. wyczuwalny był fetor gnijącej roślinności wodnej. Straty powodowane tak nierozsądnym gospodarowaniem zasobami wodnymi są w dobie deficytu wodnego karygodne. Są wśród tej roślinności gatunki podlegające ochronie prawnej Batrachium fluitans, Nymphaea alba i inne. Szczególnie cenne gatunki, które stwierdzono na wspomnianym odcinku rzeki Wełny podczas badań w poprzednich latach, które mogą są zagrożone w wyniku nierozsądnego gospodarowania wodami:
- Minóg strumieniowy Lamperta planeri (Bloch).
Według kryteriów i kategorii zagrożeń IUCN (2001), w dorzeczu Odry minóg strumieniowy zaliczany jest do gatunków narażonych na wyginięcie (VU). Znajduje się także w II załączniku Dyrektywy Siedliskowej (Witkowski i in. 2009). Gatunek objęty ochroną (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną – Dz. U. Nr 220, poz. 2237). Minoga oznaczono w przyujściowym odcinku Flinty, udział gatunku w ogólnej liczebności wyniósł 4,8%.
- Różanka Rhodeus sericeus (Bloch).
Według kryteriów i kategorii zagrożeń IUCN (2001), w dorzeczu Odry różanka zaliczana jest do gatunków narażonych na wyginięcie (VU). Znajduje się także w II załączniku Dyrektywy Siedliskowej (Witkowski i in. 2009). Gatunek ten pozyskano na stanowisku drugim, powyżej ujścia Flinty, udział w ogólnej liczebności wyniósł 0,8%.
- Koza Cobitis taenia (L.).
Według kryteriów i kategorii zagrożeń IUCN (2001), w dorzeczu Odry gatunek ten wymaga najmniejszej troski (LC) (Witkowski i in. 2009). W Polsce gatunek objęty ochroną (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną – Dz. U. Nr 220, poz. 2237). Kozę pozyskano w przyujściowym odcinku Flinty, udział w ogólnej liczebności wyniósł 3,1%.
- Śliz Barbatula barbatula (L.).
Według kryteriów i kategorii zagrożeń IUCN (2001), w dorzeczu Odry śliz wymaga najmniejszej troski (LC) (Witkowski i in. 2009). W Polsce gatunek objęty ochroną (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną – Dz. U. Nr 220, poz. 2237). Śliza pozyskano w przyujściowym odcinku Flinty, udział w ogólnej liczebności wyniósł 1,6%.
- Troć wędrowna Salmo trutta m. trutta (L.).
Według kryteriów i kategorii zagrożeń IUCN (2001), w dorzeczu Odry występowanie tego gatunku zależy od ochrony (CD) (Witkowski i in. 2009). Troć wędrowną oznaczono na odcinku Wełny poniżej Jaracza. Pozyskiwano osobniki dorosłe wstępujące na tarło, narybek jesienny i smolty, co świadczy o warunkach pozwalających na realizację pełnego cyklu życiowego gatunku. Wełna jest prawdopodobnie najważniejszym tarliskiem troci wędrownej na całym odcinku Warty powyżej Noteci.
- Głowacz białopłetwy Cottus gobio (L.).
Według kryteriów i kategorii zagrożeń IUCN (2001), w dorzeczu Odry głowacz białopłetwy zaliczany jest do gatunków narażonych na wyginięcie (VU). Znajduje się także w II załączniku Dyrektywy Siedliskowej (Witkowski i in. 2009). Gatunek objęty ochroną (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną – Dz. U. Nr 220, poz. 2237). Głowacza oznaczono na wszystkich trzech stanowiskach badawczych, udział gatunku w ogólnej liczebności wyniósł wahał się pomiędzy 1,52 a 4,9%.
2. Dotyczy obszaru – Nazwa i Kod JCWP: Rzeka Flinta, RW60001018689. – Wnioskujemy o modyfikację urządzenia hydrotechnicznego na rzece Flincie w miejscowości Piłka, Obręb Jaracz, Gmina Rogoźno (w km 1+775). Betonowy próg o wysokości piętrzenia H=2,0m o współrzędnych: N 52°43’2,87’’ E 16°51’22,98’’ stanowi barierę dla migracji ryb. Funkcjonuje on na podstawie pozwolenia wodnoprawne go z dnia 28.07.2015 r. (znak:OS.IV.6341.6.2015) wydanego przez Starostę Obornickiego. Pozwolenie to nie zakłada instalacji przepławki a obecne rozwiązanie hydrotechniczne uniemożliwia migrację ryb w górę rzeki Flinty.
3. Dotyczy obszaru – Nazwa i Kod JCWP: Rzeka Mała Wełna od Dopł. z Rejowca do ujścia, RW600025186699.
Wnioskujemy o modyfikację urządzenia hydrotechnicznego na rzece Małej Wełnie (w km 0+166) na ujściu jeziora Rogoźno. Wybudowany jaz wraz z przepławką funkcjonujące na podstawie wydanego pozwolenia wodnoprawnego przez Starostę Obornickiego z dnia 10.02.2010 r. (znak: OS.IV.6223-28/09) uniemożliwia swobodną migrację ryb na tarliska do jeziora Rogoźno oraz w górę rzeki Małej Wełny.
4. Dotyczy obszaru – Nazwa i Kod JCWP: Wełna od Dopływu poniżej Jez. Łęgowo do ujścia, RW60002418699. – Wnioskujemy o modyfikację urządzenia hydrotechnicznego na rzece Wełnie (MEW Oborniki, w km 1+050) a także prowadzenie całorocznego monitoringu przepławki pod kątem jej efektywności. Mała Elektrownia Wodna wraz z przepławką funkcjonujące na podstawie wydanego pozwolenia wodnoprawnego przez Starostę Obornickiego z dnia 08.06.2007 r. (znak: OS.IV.6223/6/2005) uniemożliwiają swobodną migrację ryb na tarliska w górę rzeki Wełny. Ma to szczególne znaczenie na znajdujący się w pobliżu ichtiologiczny rezerwat Słonawy.
Badania na rzece Wełnie realizowane przez naukowców z Poznania wykazały, wysoce destrukcyjny wpływ jazu w Obornikach na liczebność gniazd tarłowych ryb w górę rzeki Wełny:
- Trzy piętrzenia: Jaracz, Kowanówko, Oborniki.
- W 2006 roku uległ zniszczeniu jaz w Obornikach.
- W 2007 roku zaobserwowano pierwsze migracje tarlaków troci wędrownej na tarliska.
- W 2009 roku poniżej Jaracza zidentyfikowano około 50 gniazd tarłowych.
- W 2011 wybudowano nowy jaz w Obornikach – brak tarlaków oraz gniazd tarłowych w Wełnie.
Spadek liczebności gatunków wrażliwych, wzrost liczebności płoci i okonia. Powyższe dane zostały podane na podstawie konsultacji z naukowcami, a także na podstawie wykonanych badań i przygotowanych koncepcjach naprawczych, udokumentowanych w opracowaniu: „Koncepcja lasu modelowego w zarządzaniu i ochronie różnorodności biologicznej rzek Wełny i Flinty (Wielkopolska)” Wskazane informacje znajdują się między innymi w rozdziale: Ichtiofauna rzek Wełny i Flinty 2013 r. Autorzy: Janusz Golski, Wojciech Andrzejewski, Jan Mazurkiewicz – Zakład Rybactwa Śródlądowego i Akwakultury, Instytut Zoologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.
W innym opracowaniu możemy przeczytać następujące zalecenie dla tego obiektu:
Budowa przepławek w odpowiedniej lokalizacji np.: pomiędzy jazem, a budynkiem MEW w celu ochrony przed wabiącą wodą na wylocie z turbin wodnych. Budowa przepławek wysadzanych na dnie kamieniami polnymi, co znacznie przybliża naturalne środowisko migrujących ryb. Budowa „obejścia” dla ryb poza korytem rzeki. „Obejścia” przybliżają naturalny charakter rzeki w sekwencji „ploso-bystrze”. Pełnią funkcję korytarza migracyjnego – przepławki, są równocześnie siedliskiem stale bytujących w nich licznych gatunków ryb. Do wykonania”obejścia” wykorzystywane są naturalne
Maciej Gąbka, Emilia Jakubas, Diagnoza stanu środowiska przyrodniczego w obszarze Natura 2000 „Dolina Wełny” wraz z określeniem wytycznych do zastosowania w praktyce, 2013
- Wnioskujemy o rozpoczęcie i prowadzenie w sposób ciągły monitoringu migracji ryb na rzece Wełnie, Flincie oraz Małej Wełnie na terenie Powiatu Obornickiego w następujących obszarach w celu ułatwienia działań mających na celu ich ochronę:
a. Wełna od Dopływu poniżej Jez. Łęgowo do ujścia, RW60002418699.
b. Mała Wełna od Dopł. z Rejowca do ujścia, RW600025186699
c. Flinta, RW60001018689
6. Wnioskujemy o wyjaśnienie w porozumieniu z sąsiadującą gminą Skoki prawidłowości zainstalowanego przepustu okularowego oraz piętrzenia o wysokości 70 cm na kanale Dzwonowskim. Przepust ten stanowi barierę dla migracji ryb, dla ciągłości biologicznej i morfologicznej. Lokalizacja przepustu: GPS 52°39’53.9″N 17°08’17.2″E na drodze leśnej biegnącej od szosy Skoki-Poznań w stronę Potrzanowa. Bariera ta ma to duże znaczenie dla Powiatu Obornickiego ponieważ woda z Kanału Dzwonoskiego wpływa do rzeki Małej Wełny przed ujściem do jeziora Budziszewskiego.
Według mnie MEWy (Małe Elektrownie Wodne) to najmniej proekologiczne źródła energii odnawialnej, bo zmieniają cały ekosystem rzeczny. Z całą odpowiedzialnością i wiedzą opartą na wynikach naukowych odpowiadam na przekonania moich współdyskutantów (z całym szacunkiem): MEW nie poprawiają retencji wody, nie niwelują efektów suszy, nie poprawiają bioróżnorodności, nie natleniają wody w rzece, nie poprawiają jakości wody, nie są czysto emisyjne, nie stanowią źródła energii zielonej, przepławki nie są na tyle wystarczalne aby poprawić stan populacji migrujących organizmów, kompensacja w postaci zarybień nie wzbogaca bioróżnorodności (wręcz przeciwnie), zbiorniki zaporowe nie poprawiają stanu wód gruntowych. To podstawy. Argumentem jest nawet fakt, ze kiedyś MEWy istniały i przyroda sobie radziła. Przydałoby się tutaj wytłumaczyć pojęcie odporności ekologicznej środowiska. Właśnie te stare zapory i elektrownie doprowadziły do takiego stanu jaki mamy dzisiaj. W pewnym momencie pojawia się mniej więcej twierdzenie, ze MEWy są budowane zgodnie z procedurami i wymaganiami RDW, więc są dobre. Papier swoje, natura swoje… Znam wiele MEWów, które prawie całą objętość wody rzeki, podczas niżówek, wykorzystują na swoje potrzeby, a były niby dobrze zaprojektowane, zgodnie z przepisami… Modernizujmy te MEWy, piętrzenia, które już są, ale nie manipulujmy postprawdami, bo jeszcze kto uwierzy…
prof. dr hab. Robert Czerniawski – prezentowane stanowisko w trakcie Premiery raportu UN Global Compact Network Poland “Małe elektrownie wodne w Polsce” w dniu 15 marca 2022 r.
Poniżej podano listę proponowanych działań minimalizujące szkody w zakresie ichtiofauny i możliwości uzyskania większych efektów naturalnego tarła ryb Doliny Wełny i Flinty (zapisane we wskazanym opracowaniu (3) Macieja Gąbki oraz Emilii Jakubas). Wnioskujemy o przeanalizowanie tych wytycznych, a następnie przeprowadzenie uzgodnień umożliwiających ich realizację:
- nie wydawania pozwoleń na budowę nowych elektrowni wodnych i konsultowanie przeprowadzanych postępowań z ośrodkami naukowymi,
- ostateczne rozstrzygnięcie kwestii planowanej elektrowni w Rożnowicach,
- zobligowanie użytkowników MEW w Jaraczu do budowy sprawnie działającej przepławki,
- prowadzenie całorocznego monitoringu przepławek pod kątem ich efektywności, dotyczy to szczególnie MEW w Obornikach,
- w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w działaniu przepławek zobligowanie użytkowników elektrowni do poprawy ich parametrów,
- zobligowanie użytkowników MEW do zminimalizowania wahań poziomu wody, szczególnie w okresie jesienno-zimowym,
- zobligowanie użytkowników MEW do kompensacji strat wywołanych przez elektrownie w postaci środków pieniężnych przewidzianych na zarybienia i ewentualne prace renaturyzacyjne,
- rozebranie jazu na Flincie w miejscowości Piłka,
- prowadzenie wspólnie z użytkownikiem rybackim zarybień gatunkami zagrożonymi działalnością elektrowni,
- zaprzestanie jakichkolwiek prac melioracyjnych na odcinkach strategicznych,
- wykonywanie ograniczonej konserwacji pozostałych fragmentów Wełny i Flinty,
- konsultowanie planów działań z RDOŚ w Poznaniu, Urzędem Miejskim w Obornikach, ośrodkami naukowymi zaangażowanymi w ochronę rzek, użytkownikiem rybackim, a także z organizacjami społecznymi, np. TPRW,
- zaangażowanie WZMiUW w Poznaniu (Obecnie PGW Wody Polskie) we wszelkie podejmowane prace renaturyzacyjne,
- prowadzenie prac renaturyzacyjnych, mających na celu poprawę stanu siedlisk,
- wykupienie terenów przybrzeżnych przez Lasy Państwowe,
- podjęcie współpracy z Polskim Związkiem Wędkarskim,
- zacieśnienie współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Rzeki Wełny,
- budowanie nowych tarlisk oraz czyszczenie i uzupełnianie żwiru na starych tarliskach,
- stały monitoring efektywności prowadzonych zabiegów,
- uruchomienie platformy internetowej w celu wymiany informacji, platforma powinna być systematycznie aktualizowana o nowe dane dotyczące cennych zasobów przyrody,
- konsultowanie wydawanych przez urzędy decyzji z pozostałymi uczestnikami projektu, jak Lasy Państwowe, ośrodki naukowe, a także z użytkownikiem rybackim (PZW w Poznaniu),
- konsultowanie planów działań WZMiUW z RDOŚ w Poznaniu, Urzędem Miejskim w Obornikach, ośrodkami naukowymi zaangażowanymi w ochronę rzek, a także z organizacjami społecznymi, np. TPRW,
- prowadzenie monitoringu liczebności bobra i rozmieszczenia gatunku na terenie zlewni;
- ochronę drzew przed zgryzaniem,
- wykonywanie nasadzeń,
- wprowadzenie możliwości rozbiórki tam bobrowych po uprzednim zgłoszeniu do odpowiednich instytucji,
- wprowadzenie zsynchronizowanych wspólnych działań odpowiednich służb (Państwowa Straż Rybacka, Społeczna Straż Rybacka, Policja, Straż Leśna, Straż Gminna) celem walki z kłusownictwem,
- zarybienia gatunkami narażonymi na presję kłusowniczą i wędkarska,
- wszelkie zarybienia muszą być konsultowane z użytkownikiem rybackim i ośrodkami naukowymi.
Na koniec prosimy jeszcze przeanalizować kwestię zarybiania naszych jezior. Jezioro to nie jest staw rybny, ale naturalny ekosystem. Jezioro to nie jest miejsce produkcji czy też magazyn mięsa, a intensywne jego zarybianie może prowadzić do szkód zarówno dla samego jeziora, jak i rzeki przez niego przepływającej. Potrzebne jest uzdrowienie naszych wód i usunięcie barier dla migracji ryb oparte na wiedzy ekspertów. Wówczas w naszych akwenach zacznie przybywać ryby rozwijających się w sposób naturalny, bez konieczności intensywnego zarybiania. Wyjątkiem jest tutaj zarybienie drapieżnikiem, które w przypadku jezioro mocno zeutrofizowanych byłyby wskazane, ale wtedy bez możliwości jego odłowu.
Z poważaniem
Przemysław Benz
0 komentarzy